Przebieg atopowego zapalenia skóry

Wyprysk atopowy wczesnego dzieciństwa

Rozpoczyna się zwykle w 2-3 miesiącu życia i dotyczy częściej chłopców. Cechuje go występowanie ostrego stanu zapalnego i obecność zmian grudkowo-wysiękowych zlokalizowanych na podłożu rumieniowym. Zmiany są obficie sączące, łatwo ulegają wtórnemu zakażeniu, przekształcają się w nadżerki, a następnie strupy. Pierwsze zmiany pojawiają się na twarzy, skóra jest wtedy zaczerwieniona, napięta, łuszcząca, policzki dziecka wyglądają jakby polakierowane. Środkowa część twarzy, nos, usta i broda zazwyczaj nie są zmienione. Zmiany występują także na owłosionej skórze głowy i niejednokrotnie niesłusznie interpretowane są jako łojotokowe zapalenie skóry. AZS może również współistnieć z łojotokowym zapaleniem skóry. Wtedy zwykle w miarę ustępowania zmian łojotokowych obraz jest coraz bardziej charakterystyczny dla AZS. W przypadku atopowego zapalenia skóry brak jest występowania charakterystycznych dla łojotokowego zapalenia skóry tłustych strupów, zmiany są suche i złuszczają się, włosy są cienkie, matowe, łamliwe i przerzedzone. Często zmiany lokalizują się u nasady płatków usznych, uszy wyglądają wtedy jakby były naderwane.

W postaciach ciężkich zmiany występują również w innych okolicach ciała; rozlane ogniska pojawiają się na tułowiu oraz na kończynach głównie po stronie wyprostnej. U dzieci około 1 r.ż. mogą dodatkowo na tułowiu występować zmiany dobrze odgraniczone od otoczenia o charakterze “pieniążkowym”. Są one zwykle bardziej oporne na leczenie. W okresie tym przeważnie nie stwierdza się zmian skórnych w okolicy pieluszkowej, co prawdopodobnie związane jest ze zwiększoną wilgotnością tej okolicy, ochroną przed czynnikami zewnętrznymi przez pieluszkę, a także brakiem możliwości drapania się w tej okolicy. Często również w okresie ząbkowania, czy wprowadzania pokarmów stałych można obserwować występowanie zaostrzeń zmian skórnych zlokalizowanych na twarzy, co związane jest z kontaktem z czynnikami drażniącymi, takimi jak ślina i pokarmy. Zmiany skórne u około 50% dzieci mają tendencję do ustępowania w drugim roku życia. W tym samym okresie mogą pojawiać się objawy ze strony układu oddechowego (zespół astma-prurigo). Zmianom skórnym często towarzyszą nadpobudliwość, agresja, czasem nadmierna senność, szkodliwie wpływające na kształtowanie się zachowań dziecka i jego osobowości.

• obficie sączące zmiany grudkowo-wysiękowe, łatwo ulegające wtórnemu zakażeniu
• nadżerki, strupy
• włosy cienkie, matowe, łamliwe i przerzedzone
• naderwane płatki uszne
• policzki jakby polakierowane
• dobrze odgraniczone zmiany o charakterze pieniążkowym | - twarz z wyłączeniem nosa, ust i brody - owłosiona skóra głowy - nasada płatków usznych - w postaciach ciężkich rozlane ogniska na tułowiu, pośladkach oraz na kończynach po stronie wyprostnej |

Wyprysk atopowy późnego dzieciństwa

Stanowi zwykle kontynuację zmian wczesnodziecięcych, ale mogą to być również zmiany pojawiające się po raz pierwszy. Zmiany pojawiające się po raz pierwszy zwykle występują koło 4. roku życia. Mają one głównie charakter rumieniowo-grudkowy z wybitną suchością skóry. Na skórze widoczne są pokryte strupami linijnie ułożone przeczosy i występuje znaczna lichenizacja. Zmiany lokalizują się głównie na powierzchniach zgięciowych dużych stawów (kolanowych, łokciowych, nadgarstków), na skórze karku, grzbietach dłoni i stóp, ale mogą również obejmować całą powierzchnię skóry. U niektórych pacjentów może występować “odwrócona postać AZS”, w której zmiany skórne lokalizują się głównie po stronie wyprostnej. Jeżeli występują zmiany na twarzy, to lokalizują się one głównie w okolicach wokół oczu i wokół ust. Zmianom skórnym towarzyszy niekiedy bardzo nasilony świąd skóry, prowadzący do zaburzeń snu. Zaostrzeniom może towarzyszyć znacznego stopnia powiększenie węzłów chłonnych. Zmiany te mogą ustępować około 10-12 roku życia lub przechodzić w następną fazę, którą jest wyprysk atopowy okresu młodzieńczego i osób dorosłych.

• Zmiany rumieniowo-grudkowe
• strupy, przeczosy
• znaczna lichenizacja | - powierzchnie zgięciowe dużych stawów (kolanowych, łokciowych) - nadgarstki, okolica kostek - skóra karku - grzbiety dłoni i stóp - zmiany mogą również szerzyć się na całą powierzchnię skóry - twarz głównie w okolicach oczu i ust |

Wyprysk atopowy okresu młodzieńczego i osób dorosłych

Pojawia się zwykle w okresie dojrzewania i rzadko zmiany utrzymują się do wieku dorosłego. W okresie tym zmiany umiejscowione są symetrycznie. W typowym obrazie zajęta jest twarz (czoło, okolica oczodołów i ust) i górna część ciała, obręcz kończyny dolnej oraz grzbiety dłoni. Zmiany te mają charakter nacieków zapalnych ze znaczną lichenizacją. Głównym objawem tego okresu jest uporczywy świąd w związku z czym na zmienionej chorobowo skórze występują liczne przeczosy i nadżerki pokryte nieraz krwistymi strupami. Świąd ma charakter stały lub napadowy, jego nasilenie w nocy często powoduje bezsenność, wyczerpanie i rozdrażnienie.

U chorych na atopowe zapalenie skóry na skutek częstego drapania się płytki paznokciowe są błyszczące, sprawiają wrażenie polakierowanych. W przypadku rozległych zmian i nasilonego świądu może wystąpić odczynowe powiększenie obwodowych węzłów chłonnych. Węzły chłonne są wówczas twarde i niebolesne. W najcięższych przypadkach może dojść do zajęcia skóry całego ciała o charakterze erytrodermii.

• Liczne przeczosy, nadżerki, krwiste strupy
• Błyszczące, jakby polakierowane płytki paznokciowe | - twarz (czoło,okolice oczodołów i ust) - górna część ciała - obręcz kończyny dolnej - grzbiety dłoni |

Źródła:

1. Atopowe zapalenie skóry - pierwsza manifestacja kliniczna choroby alergicznej, M. Wanat-Krzak, R. Kurzawa
2. Diagnostyka i leczenie wyprysku atopowego, M. Wanat-Krzak, R. Kurzawa