Filtr HEPA został opracowany w czasie drugiej wojny światowej przez Komisję Energii Atomowej (Atomic Energy Commission). Opracowano go w celu usuwania radioaktywnych cząsteczek brudu z powietrza. Miał on w szczególnym stopniu chronić system oddechowy człowieka.
“HEPA” jest skrótem dla “High Efficiency Particulate Arrestance” - “Wysoka wydajność w zatrzymywaniu cząsteczek”. Używa się go rownież w odkurzaczach.
Aby filtr mógł być nazywany filtrem HEPA musi filtrować z powietrza cząsteczki o wymiarach 0.3 mikrona i większe, z wydajnością nie mniejszą niż 99.97% (podano za Institute of Environmental Since). Wydajność filtracji filtrów HEPA (99.97%) jest podawana wg ilości cząsteczek. Wydajność 99.97% liczona wg ilości cząsteczek dla cząstek o wielkości 0, 3 mikrona oznacza, że na 10000 cząstek 3 z nich nie zostaną przez filtr zatrzymane. Filtr spełniający te normy bywa również nazywany “Prawdziwym HEPA” ("True HEPA"). Istnieją również filtry “Typu HEPA” - co mówi o konstrukcji filtra, ale ilość warstw materiału użytego do wykonania tego rodzaju filtra jest mniejsza, dlatego też filtry te mają gorsze zdolności filtracyjne.
Wydajność filtracyjna filtrów HEPA nie zmniejsza się wraz ze starzeniem się filtra.
Materiał z jakiego zbudowane są filtry HEPA to cieniutkie nitki włókna szklanego. Włókna te są następnie prasowane i w efekcie finalnym swą strukturą przypominają papier. Ponieważ powietrze nie przenika przez taką strukturę zbyt dobrze dlatego też konieczne jest stosowanie wielu warstw tego materiału dla zapewnienia właściwego przepływu powietrza. I tak dla przykładu filtr HEPA o powierzchni 0.37 metra kwadratowego (60.96cm × 60.96cm) może składać się z 12.26 metra kwadratowego włókna szklanego.
Filtry HEPA zachowują swoją skuteczność przez okres 2 do 5-ciu lat jeśli są używane do filtrowania powietrza w normalnych warunkach domowych lub jeśli powietrze przechodzące przez taki filtr zostało wcześniej wstępnie oczyszczone np. przez wodę.
Filtry HEPA nie zatrzymują wirusów. Większość wirusów jest mniejsza niż 0, 3 mikrona. Filtry HEPA nie zabijają bakterii ani też żadnych innych mikroorganizmów, chyba że zostały nasączone substancją chemiczną która na to pozwala.
W praktyce dla osoby z alegią na roztocza kurzu domowego najlepiej mieć odkurzacz z filtrem wodnym i HEPA, ponieważ znacznie łatwiej czyści się ten wkład i sama HEPA służy dłużej, bo mechaniczne zanieczyszczenia zostają w wodzie. Choć samo czyszczenie to raczej wypłukanie bieżacą wodą.
Mikron jest jednostką pomiaru długości 1 mikron = 0.000001 (1 milionowa lub 10-6) część metra lub 0.001 mm (1 tysięczna) część milimetra. Ludzkie oko nie jest w stanie zobaczyć cząsteczki mniejszej niż 10 mikronów.
Przykłady wielkości kilku popularnych zanieczyszczeń powietrza:
- Włos ludzki - 70 do 100 mikronów
- Łupież zwierzęcy - 0.5 do 100 mikronów
- Pyłki kwiatowe - 5 do 100 mikronów
- Zarodniki roślin - 6 do 100 mikronów
- Zarodniki grzybów - 2 do 20 mikronów
- Cząstki dymu - 0.01 do 1 mikrona
- Odchody Roztoczy Kurzowych - 0.5 do 50 mikronów
- Kurz domowy - 0.05 do 100 mikronów
- Złuszczenia skórne - 0.4 do 10 mikronów
- Bakterie - 0.35 do 10 mikronów
- Wirusy - 0.03 do 0.45 mikronów