Leki biologiczne - białka, które naśladują funkcje prawidłowych białek ludzkich.
Terapia biologiczna od wielu dziesięcioleci zajmuje istotne miejsce w leczeniu schorzeń dermatologicznych, zwłaszcza o podłożu autoimmunologicznym. Jak dotąd jednak, żaden z leków biologicznych nie został zatwierdzony do leczenia AZS, a przeprowadzone obserwacje kliniczne dotyczą zwykle niewielkich grup chorych.
Funkcjami leków biologicznych pomocnymi w leczeniu AZS może być:
- wpływ na reakcje immunologiczne, wybiórcze działanie na poziomie molekularnym na różne etapy patogenezy choroby;
- zmniejszanie liczby i aktywności komórek odpowiedzialnych za procesy immunologiczne i stany zapalne (Limfocyty T);
- wiązanie lub zahamowanie funkcji receptorów komórkowych, co uniemożliwia przyłączenie do nich TNF-alfa i rozwój zmian chorobowych;
- łączenie się z cząsteczkami TNF-alfa już związanymi z błoną komórkową.
Testuje się aktualnie kilka leków, których właściwości wskazują na korzystne działanie w terapii AZS. W literaturze można znaleźć wiele artykułów, dotyczących głównie omalizumabu, infliximabu i efalizumabu. Końcówka -mab wskazuje na to, że są to przeciwciała monoklonalne, immunoglobuliny, które specyficznie łączą się z innymi białkami obecnymi na powierzchni komórek znajdujących się w układzie krążenia lub związanych z tkankami oraz biorących udział w odpowiedzi immunologicznej. Interakcja ta najczęściej powoduje zahamowanie aktywności białka, czyli ma działanie immunosupresyjne.
Omalizumab należy do humanizowanych przeciwciał monoklonalnych, rozpoznających i maskujących określone przeciwciała w klasie IgE. Wykazano skuteczność terapii omalizumabem w astmie i alergicznym nieżycie nosa – stanowi on element tzw. nieswoistej immunoterapii anty-IgE. W przypadku AZS dotychczas przeprowadzone badania nie dają jednoznacznych wyników. Wydaje się, że istotnym problemem może być niedostateczny efekt leczniczy związany ze zbyt niską dawką leku[1]. Producent leku uzależnia bowiem jego dawkowanie m.in. od stężenia całkowitej puli IgE przed leczeniem (górna granica 700 IU/ml), podczas gdy u wielu chorych na AZS całkowite stężenie IgE przekracza tę wartość. Zastosowanie omalizumabu może się również okazać niewystarczające ze względu na znaczną złożoność i mnogość przyczyn AZS, co potwierdza panujące obecnie w świecie naukowym przekonanie, iż udział przeciwciał IgE stanowi tylko pewną część etiopatogenezy tego schorzenia.
Infliksymab (Remicade) jest chimerycznym przeciwciałem monoklonalnym klasy IgG1, wytwarzanym z rekombinowanej linii komórkowej hodowanej w warunkach perfuzji ciągłej. Charakteryzuje się wysokim powinowactwem zarówno do rozpuszczalnej, jak i błonowej formy TNF-alfa. Po związaniu z nimi tworzy stabilne kompleksy, które hamują jego biologiczną aktywność. W dermatologii najwięcej doniesień klinicznych związanych z infliksymabem dotyczy leczenia opornych na terapię konwencjonalną form łuszczycy plackowatej i stawowej.
Pua i wsp. [2] wskazują na możliwość poszerzenia schematów terapeutycznych ciężkich postaci atopowego zapalenia skóry u dorosłych o infliksymab i leflunomid. Cassano i wsp. [3] opisali przypadek 30-letniego mężczyzny z ciężkim AZS i towarzyszącymi zmianami o typie alergii kontaktowej, u którego po zastosowaniu infliksymabu w monoterapii uzyskano szybką poprawę kliniczną. Remisję zmian skórnych i brak nawrotów obserwowano po ponad 3 latach od zakończenia leczenia.
Mimo obiecujących wyników publikowanych w powyższych doniesieniach należy jednak pamiętać, że infliksymab nie ma obecnie AZS jako zarejestrowanego wskazania dermatologicznego. Terapia AZS tym preparatem ma charakter eksperymentalny i powinna być przeprowadzona ze szczególną ostrożnością. Panuje zgodna opinia, że jest to lek stosunkowo bezpieczny, jednak po jego zastosowaniu opisywano występowanie różnorodnych działań niepożądanych.[4]
Dotychczasowe badania kliniczne wskazują ponadto na wysoką skuteczność leczenia innym terapeutykiem biologicznym – mykofenolatem mofetylu (mycophenolate mofetil – MMF), wykazującym silne działanie immunosupresyjne. Wydaje się, że właściwości MMF w pełni uzasadniają próby jego zastosowania w niektórych chorobach skóry, w tym także w AZS. Obserwowano poprawę stanu klinicznego po leczeniu MMF w średnio nasilonej i nasilonej postaci AZS. Lek cechuje się ponadto relatywnie niską toksycznością w porównaniu z glikokortykosteroidami, azatiopryną czy cyklosporyną i pozwala osiągnąć długą remisję (do 20 tygodni u niektórych chorych). Należy podkreślić, że w naszym kraju mykofenolat mofetilu jest stosowany w skojarzeniu z cyklosporyną i kortykosteroidami w profilaktyce ostrego odrzucania przeszczepów, natomiast nie został do tej pory zarejestrowany w leczeniu AZS.[5]
Zobacz też
- Czym są leki biologiczne? - blog atopowy
- Leki biologiczne w polskiej Wikipedii
[1] Park S-Y et al. - Recalcitrant Atopic Dermatitis Treated with Omalizumab. Ann Dermatol Vol. 22, No. 3, 2010
[2] Pua VS, Barnetson RS - Recent developments in the treatment of adult atopic dermatitis - Australas J Dermatol 2006; 47: 84-9
[3] Cassano N, Loconsole F, Coviello C, Vena GA - Infliximab in recalcitrant severe atopic eczema associated with contact allergy - Int J Immunopathol Pharmacol 2006; 19: 237-40.
[4] Pełka M, Broniarczyk-Dyła G - Zastosowanie leków biologicznych w dermatologii Post Dermatol Alergol 2007; XXIV, 1: 35–41
[5] Silny W. et al - Atopowe zapalenie skóry – współczesne poglądy na patomechanizm oraz metody postępowania diagnostyczno-leczniczego. Postępy Dermatologii i Alergologii XXVII; 2010/5