objawy atopowego zapalenia skóry
Świąd
W atopowym zapaleniu skóry uczucie świądu towarzyszy wystąpieniu pokrzywki lub wysypki, które są reakcją alergiczną. Świąd jest jednym z elementów błędnego koła. Świąd powodują i nasilają: infekcja bakteryjna, grzybicza lub wirusowa nadmierne wysuszenie skóry stres i silne emocje, niepokój pocenie się skóry, rozgrzewanie się skóry (zbyt ciepłe ubranie, przykrycie do snu) wysoka lub niska temperatura w otoczeniu (nagrzane, nie wywietrzone pomieszczenie, nagła zmiana temperatury – np.: wyjście na mróz) zbyt gorąca woda w kąpieli drażniące, szorstkie lub obcisłe ubrania (np.
Bezsenność
Bezsenność w przypadku atopowego zapalenia skóry najczęściej jest powodowana przez silny świąd, który uniemożliwia rozluźnienie się, zastygnięcie w bezruchu i zaśnięcie. Nasilony świąd powoduje, że osoba chora nie tylko z trudem zasypia, ale również śpi krótko i płytko. Obserwuje się też rozregulowanie trybu snu i czuwania. Czasami potrafią wykształcić się niestandardowe schematy snu; przykładem mogą być trzy okresy snu na dobę: 3:00-6:00, 9:00-12:00, 16:00-19:00. Bezsenność ta jest łatwo odwracalna. Po zaleczeniu stanu zapalnego skóry, chory bardzo szybko wraca do normalnego trybu snu.
Biały dermografizm
Biały dermografizm - reakcja skóry polegająca na widocznym białym przebarwieniu na chwilę po potarciu naskórka. Po mocniejszym przeciągnięciu, na skórze pojawiają się białe smugi. W praktyce oznacza to, że osoby cierpiące na dermografizm mogą “pisać” po swojej skórze. Utrzymuje się około 15 minut. Jest to charakterystyczna cecha w AZS (dodatkowa, czyli nie zawsze występująca). Biały dermografizm spowodowany jest skurczem i zwężaniem się naczyń krwionośnych.
Defekt ektodermalny
Defekt ektodermalny - nie do końca poznane zjawisko powstawania zespołu objawów związanych z atopowym zapaleniem skóry. Objawy te to m.in. suchość skóry, nieswoisty wyprysk dłoni i/lub stóp, biały dermografizm i świąd po spoceniu. Prawdopodobnie defekt ektodermalny spowodowany jest zaburzeniami syntezy ceramidów i lipidów w skórze. Przeczytaj również Atopowe zapalenie skóry: “astma skórna” czy tylko świąd?, Prof. dr hab. n. med. Sławomir Majewski
Drapanie
Drapanie - reakcja na świąd, bardzo trudna lub niemożliwa do powstrzymania. Powoduje powstawanie przeczosów i ran, ułatwia powstawanie infekcji skóry. Drapanie jest jednym z elementów błędnego koła. Ludzie z zewnątrz, patrząc na drapiącą się osobę z AZS, mówią Nie drap się, nie zdając sobie sprawy, że tylko przyczyniają się do pogłębienia frustracji tej osoby i pogorszenia jej samopoczucia. Dlaczego tak jest? Otóż przy silnym świądzie skóry, powstrzymanie się od drapania jest niemożliwe.
Efekt błędnego koła
Osoby chore na AZS często wpadają w sytuację, w której następuje dodatnie sprzężenie zwrotne pomiędzy objawami i przyczynami. Aby rozpocząć leczenie, należy gdzieś przerwać to błędne koło. Rodzice próbują przerwać je w miejscu połączenia świąd-drapanie, co oczywiście jest zupełnie nieskuteczne, bo chyba każdy człowiek na świecie będzie się drapał, kiedy go swędzi. Powtarzanie dziecku (czy osobie dorosłej) zdania “Nie drap się” powoduje jedynie stres i frustrację. Jeżeli chory będzie się powstrzymywał przed drapaniem, to tylko po to, żeby potem drapać się bardziej.
Efekt Kebnera
Zdarza się, że gojące się skaleczenie, prawie zabliźnione, często na granicy zniknięcia, zmienia się w zmiany atopowego zapalenia skóry. Lekarze mówią, że taki efekt wskazuje, że AZS jest w stanie podwyższonej aktywności, w stanie wyrzutu, co dodatkowo potwierdza falowy charakter tej choroby. Komórki zapalne wędrują w miejsce niedawnego zranienia, gdzie tkanka była naruszona. Efekt Kebnera to również powiększanie się zasięgu AZS na ciele, spowodowane uporczywym drapaniem, również tej skóry, która tak naprawdę nie swędzi - trudno się drapac tylko tam i akurat tam, gdzie swędzi.
Erytrodermia
Uogólniony stan zapalny skóry, obejmujący ponad 90% powierzchni ciała. Rozległa odpowiedź zapalna i wzrost przepływu krwi przez skórę prowadzą do zaburzeń podstawowej przemiany materii, równowagi wodno-elektrolitowej, utraty białka i hipoalbuminemii, enteropatii, niedokrwistości oraz hipotermii. Może stanowić objaw AZS, szczególnie jeśli rozwija się w późniejszym wieku[1]. Inne choroby przebiegające z erytrodermią to m.in. łuszczyca i łojotokowe zapalenie skóry. Choroby o tle alergicznym odpowiadają za niemal połowę przypadków erytrodermii, w tym AZS około 20%[2].
Foliculitis
Foliculitis - to stan zapalny mieszków włosowych, objawiający się tworzeniem na skórze krostek z ropną wydzieliną. Zwykle są one dokuczliwie piekące i swędzace, pobudzają więc do drapania, a rozdrapywane - mogą wywołać lub przyspieszyć nawrót infekcji bakteryjnej na skórze. Foliculitis jest częstym objawem w AZS, powstaje w wyniku zatkania porów skóry, najczęściej mieszków włosowych - między innymi w wyniku używania tłustych maści i zbyt silnego ich wcierania (tzw. zalanie mieszków włosowych).
Gronkowiec złocisty
Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) jest bakterią powodującą infekcje skóry. Definicja i występowanie Jest to bakteria, której komórki tworzą kształt grona i która na sztucznym podłożu tworzy kolonie o charakterystycznym złotożółtym zabarwieniu. Gronkowiec złocisty należy do tzw. drobnoustrojów oportunistycznych, czyli zasiedla skórę oraz błony śluzowe człowieka i dla zdrowego organizmu jest niegroźny. Jednak na skórze chorej - atopowej bakteria ta może wywoływać stany zapalne i utrudniać gojenie. Gronkowiec złocisty przylega do skóry suchej ok.
Infekcja skóry
Infekcja skóry jest jednym z częstych zjawisk w przypadku ciężkich stanów atopowego zapalenia skóry. Infekcja objawia się często w postaci niegojących się i sączących ran. Obszary objęte infekcją mogą być różnej wielkości. Infekcja skóry jest zdecydowanym przeciwwskazaniem do używania miejscowych oraz ogólnych leków immunosupresyjnych. W przypadku ciężkich stanów, jeżeli nastąpi infekcja, działania takie jak eliminowanie alergenów (dieta) nie przyniosą żadnego efektu, ponieważ zakażona skóra cierpi z powodów innych niż alergia. To prawda, że to reakcja alergiczna spowodowała osłabienie naturalnych mechanizmów obronnych skóry i umożliwiła powstanie infekcji; jednak w momencie kiedy infekcja ma już miejsce, czynniki alergiczne przestają być istotne.
Kryteria AZS wg Hanifina i Rajka
Kryteria AZS wg Hanifina i Rajka Główne objawy AZS Świąd Przewlekły i nawrotowy przebieg Charakterystyczna morfologia zmian i ich lokalizacja Osobniczy lub rodzinny wywiad atopowy Objawy mniejsze AZS Suchość skóry Rybia łuska Natychmiastowe reakcje skórne Podwyższony poziom IgE Wczesny wiek wystąpienia zmian Skłonność do nawrotowych zakażeń skóry Nieswoisty wyprysk rąk i/lub stóp Wyprysk sutków Zapalenie czerwieni warg Nawrotowe zapalenia spojówek Fałd Dennie-Morgana Stożek rogówki Zaćma Zacienienie wokół oczu Łupież biały Fałd szyjny Świąd po spoceniu Nietolerancja pokarmów Nietolerancja wełny Zaostrzenie po zdenerwowaniu Biały dermografizm Rumień twarzy Akcentacja mieszków włosowych Zobacz również Opis kryteriów w wykładzie dr Grzesiak
Mechanizm powstawania zmian
AZS jest chorobą, której geneza jest bardzo skomplikowana, a przyczyny nie są do końca poznane. Wiadomo, że w przebiegu choroby znaczenie mają: czynniki genetyczne wpływ środowiska zewnętrznego alergeny pokarmowe alergeny wziewne (powietrznopochodne) substancje drażniące (np.: wełna) stres i emocje (jest to pogląd dyskusyjny) hormony mikroorganizmy, roztocza czynniki klimatyczne Główna hipoteza zakłada, że przewlekły stan zapalny skóry jest spowodowany zaburzeniami immunologicznymi, spowodowanymi przez cechy genetyczne; te zaburzenia to przede wszystkim:
Objawy atopowego zapalenia skóry
Objawy choroby mogą być bardzo różne u różnych osób, jednak do najczęstszych objawów AZS należą: Przede wszystkim: świąd suchość skóry (utrata lipidowej bariery ochronnej) wysięk (infekcja skóry) puchnięcie reakcja alergiczna objawiająca się pod różnymi postaciami zaczerwienienie skóry plamy wysypka pęcherze z wodnistą wydzieliną (osocze) Dodatkowo nieswoisty wyprysk rąk i stóp (wyprysk z podrażnienia) świąd po spoceniu zaostrzenie zmian po emocjach (patrz: choroba psychosomatyczna) nietolerancja niektórych pokarmów wrażliwość skóry na bodźce mechaniczne i materiały drażniące (wełna) powiększone węzły chłonne a ponadto u starszych pacjentów:
Pieczenie
Chyba każda osoba chora na atopowe zapalenie skóry zgodzi się, że pieczenie jest przyjemniejsze niż swędzenie. Pieczenie pojawia się najczęściej po smarowaniu maściami takimi jak maści z dziegciem. Pieczenie też może pojawiać się u niektórych osób w początkowej fazie terapii maścią Protopic (ale można go uniknąć).
Podrażnienie
Skóra atopowa, na skutek utraty płaszcza lipidowego, staje się wrażliwa na czynniki, które skóra zdrowa toleruje bez żadnego problemu. W ten sposób, oprócz problemu powstałego na skutek wyprysku, dochodzi problem mechanicznej delikatności skóry i jej podatności na podrażnienia. Oznacza to, że skóra atopowa, pomimo braku uczulenia na dany materiał, może ucierpieć na skutek mechanicznego kontaktu z nim. Czynniki drażniące mydła, detergenty, rozpuszczalniki, farby, lakiery substancje chemiczne używane w gospodarstwie domowym szorstkie materiały (wełna) skrajnie niskie lub wysokie temperatury, duża wilgotność, suche i zimne powietrze pot drapanie Zobacz też
Pokrzywka
Objawy przewlekłej pokrzywki to blade lub różowe, dobrze „obrysowane” wykwity na skórze w postaci nieregularnych plam lub bąbli, często otoczone przez rumień. Wykwity i bąble pojawiają się stale lub znikają i nawracają, niekoniecznie w tym samym miejscu; mogą być swędzące lub piekące. Obrzęk naczynioruchowy dotyczy głębszych warstw tkanki podskórnej, zaś objawy są podobne, jak w pokrzywce, toteż niekiedy trudne do odróżnienia, zwłaszcza, jeśli współistnieją ze zmianami pokrzywkowymi. Pokrzywkę określamy jako przewlekłą, jeśli zmiany pojawiają się stale lub nawracają w okresie dłuższym niż 6 tygodni.
Posterydowe zapalenie skóry
Uzależnienie od sterydów Posterydowe zapalenie skóry - stan zapalny wywołany uzależnieniem się skóry od sterydów stosowanych zewnętrznie. Można ten mechanizm porównać do głodu narkotycznego. Najprościej mówiąc: skóra, która otrzymuje regularnie dawkę sterydów, przy ich odstawieniu odczuwa głód sterydowy, co skutkuje pogorszeniem. W ten sposób skóra “domaga” się kolejnej dawki sterydu, jak narkoman narkotyku. Pacjent w reakcji na pogorszenie karmi więc skórę sterydami, wytwarza się błędne koło. Dodatkowo uzależnienie pogłębia fakt, że:
Puchnięcie
Puchnięcie jest często jednym z objawów reakcji alergicznej lub infekcji bakteryjnej. Może być jednym z objawów towarzyszących atopowemu zapaleniu skóry, i jest obserwowane najczęściej w stanach dużego nasilenia. Puchnięcie w wyniku reakcji alergicznej Puchnięcie może pojawiać się na twarzy. Jego przyczyną może być np.: zjedzenie czegoś nowego, albo maść na którą się uczuliliśmy. Opuchlizna znika zazwyczaj po kilku dniach od podania leku, w zależności od wielkości opuchlizny mogą być to zastrzyki lub tabletki odczulające.
Rogowacenie
Rogowacenie (keratynizacja) zaczyna się w najniższej, twórczej warstwie naskórka. Dochodzi w niej do intensywnej produkcji komórek, w których powoli odkłada się keratyna - włókniste, bardzo odporne na działanie czynników chemicznych białko. W miarę powstawania nowych komórek, starsze sukcesywnie wypychane są ku górze. W ciągu około 30-45 dni docierają na powierzchnię, tworząc tzw. warstwę wierzchnią naskórka, w postaci płaskich, zrogowaciałych płytek. Następnie komórki te obumierają i zostają złuszczone. Rogowaceniem nazywa się także proces narastania wytworów rogowych skóry - np.
Skaza białkowa
Skaza białkowa - nazwą tą określa się alergie niemowlęce, przypisując jej objawy skórne alergii pokarmowej, ponieważ niemowlę odżywia się początkowo mlekiem matki. W rzeczywistości alergia niemowlęcia wcale nie musi być związana z białkiem. Wpływ na alergię dziecka może mieć dieta matki karmiącej lub inne alergeny. Przy stwierdzonej skazie białkowej lekarze zalecają matkom stosowanie diety eliminacyjnej, a wprowadzanie nowych pokarmów do diety dziecka powinno odbywać się stopniowo i powoli. Termin ten można uważać za synonim atopowego zapalenia skóry.
Suchość skóry
Suchość skóry jest jednym z objawów AZS. O ile “skóra sucha” jest dość częstym zjawiskiem u ludzi, to suchość w przypadku AZS jest ekstremalna. Skóra nie nawilżana i nie natłuszczana rogowacieje i dość często dochodzi do jej popękania w pachwinach palców, wewnętrznej stronie łokcia i kolan. Zobacz też Objawy atopowego zapalenia skóry Nawilżanie Natłuszczanie Emolienty
Wstrząs anafilaktyczny
Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) - jest to zagrażające życiu zaburzenie krążenia, które wynika z dysproporcji pomiędzy pożądanym, a rzeczywistym zapotrzebowaniem na krew w organizmie. Wstrząs niezależnie od przyczyny, najczęściej łączy się z nagłym, silnym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, niewydolnością oddechową, często utratą przytomności. W przypadku natychmiastowej reakcji alergicznej (wstrząsu anafilaktycznego) sygnałami alarmowymi mogą być: pieczenie i swędzenie języka, dłoni i stóp silne puchnięcie, drgawki nagłe zwężenie dróg oddechowych (duszność) zawroty głowy, nudności, wymioty spadek ciśnienia, znaczne osłabienie - aż do utraty przytomności.
Wyprysk
Wypryskiem nazywa się różnego rodzaju zmiany skórne. Jest to alergiczna choroba skóry. Objawy wyprysku mogą być różne. Najczęściej jest to zaczerwienienie i łuszczenie się skóry. Świąd jest obecny przy wyprysku zawsze. Najczęstszą formą wyprysku jest wyprysk kontaktowy na podłożu alergicznym. Objawia się powstawaniem drobnych pęcherzyków na skórze wypełnionych płynem. Są to zmiany sączące, którym zazwyczaj towarzyszy świąd i pieczenie, później przechodzące w łuszczenie się i nadmierne rogowacenie skóry. Zaniechanie leczenia wyprysku może doprowadzić do liszajowacenia zmian skórnych.
Wysięk
Wysięk jest jednym z objawów ciężkiego stanu atopowego zapalenia skóry. Obszar skóry objęty wysiękiem jest cały czas mokry i wycieka z niego przezroczysta, biaława lub żółtawa wydzielina. Obszar objęty wysiękiem potrafi również swędzieć. Wysiękowi może towarzyszyć równieć puchnięcie. Obecność wysięku wskazuje najczęściej na infekcję skóry, którą należy leczyć antybiotykami.
Zaczerwienienie skóry
Zaczerwienienie - jeden z najczęstszych objawów atopowego zapalenia skóry. Zaczerwienienie wskazuje na wystąpienie stanu zapalnego skóry. Może występować tylko na poszczególnych częściach ciała lub obejmować całe ciało. Zaczerwienienie wiąże ze sobą również ból, świąd oraz suchość skóry. Z praktyki wynika, że zaczerwienienie wskazuje na stan zapalny skóry, która prawdopodobnie niedługo zacznie się łuszczyć. Nawet jeżeli skórę zaczerwienioną posmarujemy sterydem lub lekiem immunosupresyjnym, to i tak będzie musiała się złuszczyć.