Jak stosować Protopic i Elidel

Typowe błędy w stosowaniu

Błony śluzowe

W przypadku stosowania Protopicu i Elidelu (tak jak i przy sterydach), należy unikać kontaktu z błonami śluzowymi (oczy, narządy płciowe).

Słońce

Tak jak w przypadku cyklosporyny należy unikać nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne.

Zakażenia skóry

Działanie tych maści jest immunosupresyjne i polega na miejscowym obniżeniu nadwrażliwości immunologicznej skóry, a więc obniżeniu jej zdolności do wytworzenia reakcji alergicznej na substancję (alergen), który przedostał się przez skórę wywołując stan zapalny. W czasie używania tych maści zwiększa się ryzyko infekcji wirusowych czasami bakteryjnych w obrębie leczonej skóry.

Na obecność infekcji wskazują na przykład widoczne sączące rany – zastosowanie w takiej sytuacji np.: Protopicu, a nawet słabszego Elidelu może spowodować nasilenie zmian skórnych, zwiększenie świądu i pogłębienie się infekcji.

Ważne, aby przed wprowadzeniem do leczenia tych preparatów stwierdzić, czy, lub w jakim stopniu skóra objęta jest wtórną infekcją bakteryjną – i w razie potrzeby zastosować antybiotyki lub leki przeciwgrzybiczne. Po zaleczeniu wtórnych infekcji bakteryjnych skuteczność Protopicu oraz Elidelu jest zwykle bardzo wysoka.

Najczęściej występującą bezobjawową infekcją bakteryjną u osób chorych na AZS jest zakażenie bakteriami Staphylococus aureus, w przypadku leku Protopic dowiedziono, że stosowanie tej maści powoduje szybkie ograniczenie kolonizacji skóry przez te bakterie – jest to ważne, ponieważ wytwarzane przez ten szczep antygeny powodują nasilenie stanu zapalnego u osób cierpiących na AZS.

W przypadku wystąpienia zakażenia wirusem opryszczki należy przerwać leczenie jedynie obszaru, którego dotyczy zakażenie, stosować leki przeciwwirusowe np. Zowirax a po ustąpieniu zmian kontynuować leczenie maścią.

Zbyt późne wdrożenie leczenia

Zarówno takrolimus jak i pimekrolimus nie wnikają do zdrowej skóry. Dlatego leki te należy stosować jak najwcześniej, kiedy zmiany dopiero się rozwijają lub nawet występuje dopiero świąd poprzedzający wystąpienie zmian na skórze. Dzięki temu ograniczamy czas stosowania leku i minimalizujemy jego wchłanianie¹. W związku z tym nie ma także wskazań do przewlekłego stosowania leku.

Pieczenie

Może występować w pierwszym tygodniu stosowania.

Skąd się ono bierze

W trakcie pierwszych dni aplikacji inhibitorów kalcyneuryny (takrolimusu i pimekrolimusu) u niektórych pacjentów (u około 50% pacjentów z ciężkim azs i 10-30% z postacią umiarkowaną) obserwuje się przejściowy stan podrażnienia, pod postacią wzmożonego świądu, pieczenia, a czasami reakcji rumieniowej, szczególnie na twarzy i szyi. Jest to wynikiem wzmożonego uwalniania neuropeptydów z wolnych zakończeń nerwowych w skórze.

Zjawisko to zachodzi poprzez oddziaływanie na receptor waniloidowy (VR1). Pobudzenie tego receptora powoduje otwarcie kanałów wapniowych i depolaryzacje zakończeń nerwowych. Prowadzi to do uwolnienia neuropeptydów i w konsekwencji degranulacji mastocytów z następowym uwolnieniem histaminy. Zjawisko to może nasilać uczucie świądu w pierwszych dniach stosowania leku. Jednakże przy dłuższym leczeniu dochodzi do wyczerpania zapasów neuropeptydów w zakończeniach nerwowych, zmniejszenia gęstości receptorów VR1 oraz ich powinowactwa do pimekrolimusu lub takrolimusu. Dodatkowo, przez bezpośrednie oddziaływanie na komórki tuczne, hamowana jest ich degranulacja zależna od IgE, co w konsekwencji prowadzi do szybkiego ustępowania świądu.²

Co z nim zrobić

Praktyczną metodą na uniknięcie pieczenia jest zażycie jednej tabletki aspiryny: na 1 godzinę przed smarowaniem. Taką praktykę wystarczy zazwyczaj stosować przez kilka pierwszych dni leczenia, później skóra przyzwyczaja się i przestaje reagować pieczeniem.

Uwaga! Aspiryny nie należy podawać dzieciom - potencjalnie grozi to wystąpieniem zespołu Reya. Należy także zachować ostrożność w przypadku osób chorujących na astmę³.

Inne problemy

Protopic (tacrolimus) i Elidel nie powinny być stosowane w czasie ciąży i karmienia piersią.

W Polsce preparaty te są zarejestrowane od 2. roku życia - w wielu krajach jest jednak dopuszczone ich używanie już u niemowląt od 3. miesiąca życia.

Żeby zobaczyć przeciwwskazania szczegółowo, zobacz ulotki leków.

Intensywność stosowania

Zasadniczo, przy leczeniu maścią Protopic powinno się smarować dwa razy dziennie. Z pewnością jest to konieczne w przypadku ciężkich stanów w Zatopowym zapaleniu skóry. Praktyka pokazuje jednak, że przy umiarkowanym atopowym zapaleniu skóry wystarczy smarować raz dziennie - maść działa, a można zużywać jej dwa razy mniej.

Bibliografia